Od jakiegoś czasu bardzo doceniam skuteczność tego modelu w radzeniu sobie ze stresem, trudnymi/kryzysowymi sytuacjami, czy też wzmacnianiu własnej odporności psychicznej. Model opisuje sześć różnych kanałów z których korzystamy radząc sobie z trudnymi sytuacjami. Możemy też rozpoznać, które z tych kanałów stanowią naszą mocną stronę, a które warto jeszcze dodatkowo wzmocnić.
Podczas pracy (psycho)terapeutycznej pozwala rozpoznać, z którego kanału pochodzi strategia/strategie naturalnie stosowane przez naszych klientów. I jeżeli te strategie stosowane nadmiarowo zaczynają przynosić więcej szkody niż użyteczności, pozwala poszerzać wachlarz środków i sposobów radzenia sobie, zaczynając właśnie od tego głównego kanału.

Mnie osobiście model BASIC PH ujął swoją prostotą i holistycznym spojrzeniem: zarówno człowieka jako całości, jak i połączeniu myśli zaczerpniętych z różnych nurtów (psycho)terapeutycznych – łącząc je w spójną całość. Dodatkowo widzę jego
ogromną spójność bliskimi mojej pracy nurtami (psycho)terapeutycznymi, czyli
Terapią Skoncentrowaną na Rozwiązaniach (TSR) oraz Transkulturową Psychoterapią
Pozytywną (PPT).

Twórca modelu, prof. Mooli Lahad zakłada, że w trunych sytuacjach każdy z nas ma swój własny system reagowania i wdraża własne instrumenty działania, przy czym najczęściej pochodzą one z jednego dominującego kanału, środki z innych kanałów pojawiają się trochę, a z jeszcze innych wcale.

Grupa badaczy zebrana w wokół profesora ustaliła, że wzorzec radzenia sobie jest dla każdego człowieka względnie stały, czyli większość z nas niejako intuicyjnie kieruje się w stronę znanych sobie i dotychczas sprawdzających się sposobów działania. Oczywiście warto te sposoby poszerzać i sprawdzać ich skuteczność. Ta droga wydaje się użyteczna, jeżeli poczynimy a priori założenie, że może zdarzyć się tak, iż z jakiegoś powodu posłużenie się nawykowym kanałem działania może okazać się niemożliwe lub niewystarczające.

Nazwa BASIC PH to akronim, a 6 kanałów, o których opowiada model to:

B(elief) – rozumiane jako nasze przekonania i wartości. Zaczerpnięte od Frankla (który z kolej zaczerpnął od Maslowa) skupienie na: naszych bazowych przekonaniach, wartościach – którymi kierujemy się w naszym życiu, poszukiwaniu poczucia sensu, duchowości, religii, poczuciu misji, nadawaniu danym wydarzeniom sensu i znaczenia, posiadaniu życiowego motta.

W tym wymiarze możemy zapytać siebie  lub drugą osobę:jak ie przekonania pomagają przetrwać ci trudne chwile?, jakie znasz w tym obszarze wspierające przysłowia i przypowieści?, gdzie się ich nauczyłaś/eś?, jak one funkcjonowały w twojej rodzinie?, w jaki sposób wiara i duchowość stanowią twój zasób?

I choć niektóre z poniższych przekonań mogę wydawać się utykające, mało wspierające na co dzień, lub nawet zapraszać do pracy terapeutycznej, to w obliczu trudnych/kryzysowych sytuacji, mogły być tymi, które stanowiły dla danej osoby wsparcie a nawet ratunek (tu odniosę się do TSRowej koncepcji, że KONTEKST robi różnicę i założenia PPT, że to co w jednej sytuacji może wspierać w innej może mieć blokujące i utykające znaczenie)

– przekonania związane z siłami wyższymi: los tak chciał, bóg wie, co robi, taka jest wola niebios,

– przekonania odnoszące się do siebie: poradzę sobie, mam siłę, by to przetrwać, mam doświadczenie i kompetencje, już kiedyś poradziłam/łem sobie w podobnej sytuacji,

– przekonania związane z innymi ludźmi: mam dobrych ludzi wokół siebie, nie wszyscy są źli, mam dla kogo żyć, moja rodzina mnie potrzebuje,

– ogólne akceptujące lub pozytywne nastawienie do świata,

– przekonanie o swojej sprawczości…

A(ffect) – zaczerpnięte od Freuda i Rogersa spojrzenie na emocje, determinujące to,
JAK człowiek radzi sobie z emocjami, w jaki sposób je przeżywa i jak bardzo się
na nich skupia. Ważne przy tym są: otwartość (w znaczeniu dzielenia się swoimi
przeżyciami i emocjami), umiejętność rozpoznawania emocji w ciele i opiekowania
się nimi, akceptacja odczuwanych emocji i umiejętność wyrażania uczyć, ale także wyrażanie emocji potrzez rysowanie, pisanie, tańczenie, granie na instrumentach, itp…

W tym wymiarze możemy zapytać siebie lub drugą osobę: jak na co dzień radzisz sobie ze swoimi emocjami?, a jak w sytuacjach kryzysowych?, jak wyrażasz swoje emocje?, przy kim możesz pozwolić sobie na danie upustu swoim emocjom?, co inni powiedzieliby o twoich sosbach na wyrażanie emocji?…

Użyteczne strategie na wyrażanie emocji to np.:

– nazywanie i opowiadanie o swoich emocjach,

– płacz,

– korzystanie z różnych środków artystycznych na wyrażenie emocji,

– modlitwa, medytacja, praktyka uważności, praktyka wdzięczności, świadome oddychanie,

– śmiech, humor, oglądanie komedii, kabaretów, chodzenie na stand-upy…

S(ocial) – odnosi się do naszych relacji z innymi oraz umiejętności zwracania się po wsparcie zarówno do osób, jak i do organizacji. Zaczerpnięte od Adlera i Eriksona,
którzy podkreślali znaczenie  człowieka jako istoty społecznej i równocześnie kładli nacisk na rolę społeczeństwa i kontekstu, jako tego, co tworzy znaczenie. Ważne jest tutaj zwrócenie uwagi na wsparcie bliskich, posiadanie grona ważnych dla siebie osób, oparcie się na przynależności do grupy, czerpanie zasobów z otoczenia, wsparcie przysłowiowej „wioski”, ale też wejście w trudnej sytuacji w konkretną rolę społeczną, zajmującą w danym momencie nasze ręce i głowę.

W tym wymiarze możemy zapytać siebie lub drugą osobę: do kogo możesz zwrócić się po wsparcie?, jak wspierają cię bliskie osoby?, kto jest w twojej wiosce wsparcia?, jak wspierająco dla siebie czerpiesz z obecności innych?, jak w trudnych sytuacjach lubisz spędzać czas z bliskimi?, kto jest dla ciebie „wzorem”, „autorytetem” radzenia sobie z trudnościami?, w jakich miejscach/społecznościach czujesz się dobrze?

Użyteczne strategie z tego obszaru mogą odnosić się do:

– dążenie do kontaktu z innymi ludźmi,

– opowiadanie i dzielenie się swoimi przeżyciami, szukanie wsparcia u bliskich lub obcych,

– korzystanie z pomocy ośrodków interwencji kryzysowej lub wsparcia  terapeutycznego,

– szukanie własnego obszaru sprawczości i użyteczności: angażowanie się w zajęcia, działania pomagające innym, wszelkie aktywności skierowane na przebywanie wśród ludzi,

– kontakt fizyczny, taniec, grupowe zajęcia ruchowe, wspólny śpiew,

– seks, bliskość fizyczna, intymność…

I(magination) – czyli zaczeprpnięta od Junga i De Bono rola wyobraźni, intuicji i humoru. Wewnętrzny i zewnętrzny świat fantazji może stanowić ważny zasób w radzeniu sobie z trudnymi wydarzeniami. Ważna jest tutaj również umiejętność korzystania z naszej kreatywności, zasobu jakim jest zabawa (często pomagająca przetrwać dzieciom trudne wydarzenia), założenie: jakby coś – to…, łączące się niekiedy z wierzeniami symbole i rytuały.

W tym wymiarze możemy zapytać siebie lub drugą osobę: jakie przypowieści, bajki kojarzą ci się z twoją historią?, jakie sny śnisz w ostatnim czasie i jak mogą one pomagać tobie w tej sytuacji?, jaie aktywności artystyczne lubisz robić i po co możesz teraz sięgnąć?, jakie książki, filmy, piosenki są dla ciebie wsparciem w kryzysowych momentach?, jakie słowa miałaby twoja własna piosenka/ wiersz/ list?

 Aktywności, w których może przejawiać się wyobraźnia, a po które możesz sięgać to np.:

–  pisanie listów/tekstów/tworzenie własnych dzieł sztuki,

– praca z gliną, plasteliną, szydełkowanie, robienie na drutach, haftowanie,

– słuchanie muzyki, czytanie książek, oglądanie filmów,

– fantazjowanie,

– tworzenie własnych rytuałów pożegnania i zamykania spraw,

– modlitwa, medytacja…

C(ognition) – czyli rzeczywistość, urealnianie, wiedza i fakty, dla których inspiracją były myśli i teorie Lazarusa, Folkmana i Ellisa. W tym obszarze skupiamy się przede wszystkim na: informacji, umiejętności nawania priorytetów, rozwiązywaniu problemów, poszukiwaniu danych, tworzeniu planów działania, list czynności, a także na dialogu wewnętrznym z sobą samą/samym.

W tym wymiarze możemy zapytać siebie lub drugą osobę: co wiesz na ten temat?, jak inni radzili sobie w podobnej sytuacji?, jaką potrzebujesz przyjąć kolejność działań?, o czym potrzebujesz pamiętać?, skąd lub od kogo możesz zaczerpnąć te informacje?, jakie skutki może przynieść twoje działanie?, jak to co teraz planujesz może wspierać cię w tej sytuacji?

Strategie, które stosowane są z tym kanale to np.:

– tworzenie list zadań i priorytetów,

– szukanie informacji, danych, analizowanie, uczenie się, zdobywanie nowej wiedzy,

– logiczne myślenie, planowanie działań, przewidywanie tego, co się wydarzy lub skutków naszych działań,

– tworzenie strategii wyjścia z trudnej sytuacji…

Ph(ysical) – ciało i fizjologia. Kanał odnoszący się do działania, ale też zadbania o siebie z poziomu fizycznego, takiego bardzo pierwotnego. Tu można by wymienić wiele podstaw i założeń z innych nurtów (wszystkich tych, które zwracają uwagę na znaczenie ciała w procesie radzenia sobie z trudnymi wydarzeniami). W tym obszarze pomocne jest skupienie się na ćwiczeniach fizycznych, odczuciach z ciała, relaksacji, umiejętności odpoczywania, zarządzania snem czy jedzeniem.

W tym wymiarze możemy zapytać siebie lub drugą osobę: jak teraz odpoczywasz? Ile śpisz?, jak dbasz o swoją dietę?, jaki rodzaj ruchu uważasz za wspierający?, co o tej sytuacji mówi twoje ciało i czego ono teraz potrzebuje?

 To, co w tym obszarze bywa pomocne, to np.:

– wszelkie formy aktywności indywidualnej i grupowej (jazda na rowerze, bieganie, pływanie, boks, taniec…),

– kontakt z przyrodą, praca w ogrodzie, chodzenie po górach,  wyjazd nad wodę,

–  różne prace fizyczne,

– seks,

– głaskanie zwierzaka,

– masaże, relaksacja, zajęcia terapeutyczne z ciałem, jak np. TRE,

– zadbanie o dietę i sen…

To co dla mnie istotne w pracy psychoterapeutycznej to przyjrzenie się temu, który kanał intuicyjnie wybiera dana osoba. I na ile jej wybór jest wspierający, a na ile może pogłębiać sytuacje kryzysowe. Stosowanie bowiem wyłącznie jednej strategii może w dłuższej praktyce przynosić więcej szkód niż użyteczności. Warto wtedy zadbać o
poszerzenie dostępnych strategii  – w pierwszej kolejności z dominującego kanału. A potem również z pozostałych obszarów. To, o czym trzeba bezwzględnie jednak pamiętać, to to, że najpierw poszerzamy, zapraszamy nowe, ćwiczymy w stosowaniu nowych strategii, a dopiero potem wygaszamy te, które stosowane są nadmiarowo. Tylko w ten sposób możemy zapewnić równowagę w wewnętrznym świecie drugiego człowieka.